کد مطلب:32216 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:13

گنجینه پرسمان » اعتقادات

همه ميدانيم كه هيچ موجودي جز به اذن خداي سبحان در احوال خود نتواند تغيير دهد حتي برگ درختان بدون اذن او پايين نميآيد پس آيا ابليس به ميل ذاتي خود شيطان شد يا به اذن و صلاح خدا بود كه مأمور انحراف انسانهاي كم اراده گرديد.

1. آيا شيطان از جانب خدا مأمور انجام بديها براي تشخيص بد و خوب است؟

2. يا شيطان با ميل خود بدون اذن و صلاح خداوندي اين مأموريت را انجام ميدهد اگر با ميل خود شيطان شد چرا انسانها به دست او دچار انحراف و گناه ميشوند. مردم كه پاكند جرمشان چيست كه به دست شيطان منحرف ميشوند و اگر شيطان مأمور است چرا خدا به او وعدة عذاب داده است.

سؤال بالا را بايد به چند بخش، تحليل نمود؟ آيا خدا شيطان را شيطان نموده؟ بايد گفت: خداي متعال وجود همه موجودات را اعطا نموده و همه موجودات از اين لحاظ خيراند و موجود شر در عالم وجود ندارد. شر از رابطهها توليد ميشود. شيطان و همه موجودات مختار (انسانها)، خدا آنها را آزاد و مختار آفريده بدين معنا كه بتوانند با اختيار خود عمل كنند ارادة تكويني و تشريعي خدا بايد از هم تفكيك شود ارادة تكويني يعني ارادهاي كه مربوط به خلقت است خدا تكويناً اين موجودات را آزاد آفريده كه بتوانند هر كاري ميخواهند انجام دهند و در تشريع و قانونگذاري آنها را از بديها و گناه منع كرده است لذا خلقت شيطان از آغاز پاك و بيعيب بوده و از لحاظ وجودي خير است اما او با سوء استفاده از آزادي خود، گناه و طغيان را برگزيد و لازمه آزادي و اختيار هر فرد اين است كه هر كاري ميخواهد انجام دهد، لذا شيطان هم در اجراي خواست خود قدرت داشته و البته از نيروي اراده كه تكويناً خدا به او داده استفاده كرده و بر اين اساس از قلمرو حكومت خدا خارج نيست. پس خدا شيطان را موجودي آزاد آفريده امّا او با سوء اختيار خود شيطنت و گناه را برگزيد.

شيطنت هم منافات با اراده انسانها ندارد و اگر شيطان وسوسه ميكند تسلطي بر انسانها ندارد، قرآن مجيد ميفرمايد: إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَـَنٌ إِلآمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِين;(حجر،42) در حقيقت تو را بر بندگان من تسلطي نيست مگر كساني از گمراهان كه تو را پيروي كنند.

لذا شيطان تسلطي بر انسانها، ندارد و از طرفي تلاش و تحرك شيطان نه تنها براي پويندگان راه حق زيانبخش نيست بلكه رمز تكامل نيز محسوب ميگردد زيرا وجود يك دشمن قوي در مقابل انسان، باعث پرورش و ورزيدگي او ميگردد و اصولاً هميشه تكامل در ميان تضاد بوجود ميآيد و هيچ موجودي راه تكامل را نميپويد مگر اينكه در مقابل نيرومندي قرار گيرد.(جن و شيطان، زينالعابدين دستپرور، ص 39.)

اما اينكه چرا به او وعده عذاب داده و يا او را از بين نميبرد؟ بايد گفت شيطان هم چون انسان مختار است و موجود مختار در مورد عملكرد خود مسئول است شيطان به اراده خود راه طغيان را برگزيده گرچه خدا را عاجز نميكند امّا چون مرتكب خلاف و نهي خدا شده است مستحق عذاب است چنانكه انسانهاي طغيانگر مستحق عذاباند.

و خدا هم او را برنميدارد چون لازمة اختيار اين است كه موجود مختار بتواند هر كاري ميخواهد انجام دهد و با مانعي رو به رو نشود اگر بنا بود هر كس ظلمي انجام دهد از بين برود و نابود گردد ديگر اختيار معنا نداشت فراعنه و ستمگران تاريخ ظلم كردند و با گناه اوّل كه از صحنه هستي محو نشدند چون لازمه اختيارشان بود. همينطور شيطان چون مختار است بايد بتواند طبق ميل خود عمل نمايد و با مانعي هم روبرو نشود ضمن آنكه در جريان كلي تكامل و هدايت بشري نقشآفرين است.(الالهيات، استاد سبحاني، ج 1، ص 279 ـ 286، مطبعة القدس / تفسير نمونه، آيتا... مكارم شيرازي و ديگران، ج 6 ، ص 111، ج 1، ص 191، دارالكتب الاسلامية.)